برآورد هزينه هاي يك طرح حسابداري پيمانكاري

بخشی از متن:
چكيده مطالب
تنوع مؤسسات و گوناگوني فعاليتهاي مختلف اقتصادي در پهنه جهان، دانش و حرفه حسابداري را بر آن داشته تا در قالب مباني و اصول عمومي، راه حلهاي متناسبي را براي نگهداري حسابهاي فعاليتهاي گوناگون، به نحوي فراهم آورد كه صورتهاي مالي مؤسسات تصوير گوياتري از نتايج عمليات و وضعيت مالي ارائه دهند. از طرفي، فعاليتهاي مؤسسات اقتصادي در كشورهاي مختلف در بستري از اوضاع و احوال اقتصادي و اجتماعي و در محدوده مناسبات حقوقي كشور انجام مي شود و اين عامل، به نوبه خود، جستجو و يافتن راه حل مناسب و مطلوب را در محدوده راه حلهاي متعارف در سطح بين المللي الزامي كرده است.
ارجاع طرحهاي ساخت و ساز ابنيه، تأسيسات و تجهيزات بزرگ از طرف كارفرمايان عمومي و خصوصي به پيمانكاران مختلف، انعقاد قراردادهاي بلند مدت پيمانكاري براي اجراي طرحهاي ياد شده و انجام دادن فعاليتهاي ساخت و ساز در قالب اين قراردادها توسط پيمانكاران، يكي از فعاليتهاي عمده اقتصادي است كه نيازمند روشهاي مناسب ثبت و ضبط معاملات و فعاليتهاي مالي، تهيه و تنظيم گزارشهاي درون سازماني، اندازه گيري و شناخت درآمد و در نهايت تهيه و ارائه صورتهاي مالي متناسب براي پيمانكاران و كارفرمايان است.
حسابداري پيمانكاري يكي از مقولاتي است كه مراجع حرفه اي، پژوهشگران و مؤلفان حسابداري در كشورهاي پيشرفته از ديرباز به عنوان مقوله خاص در حسابداري به آن پرداخته اند و در كشورهاي پيشرفته و همچنين در سطح بين المللي استاندارهاي حسابداري خاصي براي آن وضع شده است. در كشور ما نيز از الها پيش مبحث حسابداري پيمانكاري در كتابها و نشريات گوناگوني مورد بحث قرار گرفته و كوشش شده است در چارچوب روشها و رويدادهاي متداول و استانداردهاي حسابداري كشورهاي پيشرفته راه حل ها و روشهاي مناسبي براي نگهداري حسابها، شناسايي و اندازه گيري سود عمليات پيمانكاري و تهيه و ارائه صورت هاي مالي مؤسسات پيمانكاري در قالب مناسب حقوقي سازوكارها و الزامات محيطي حاكم بر اين فعاليت عمده اقتصادي عرضه مي شود.

 اركان اصلي پيمانكاري
در هر نوع عمليات پيمانكاري سه ركن اصلي زير وجود دارد.
 كارفرما
كارفرما، شخصي حقيقي يا حقوقي است كه اجراي عمليات معيني را به پيمانكار واگذار مي كند. كارفرما كه تأمين كننده منابع مالي طرح است براي مطالعه، طراحي و نظارت بر اجراي عمليات موضوع پيمان معمولاً از خدمات مهندسان مشاور بهره مي گيرد. جانشينان يا نمايندگان قانوني كارفرما در حكم كارفرما محسوب مي شوند.
 پيمانكار
پيمانكار، شخصي حقيقي يا حقوقي است كه مسئوليت اجراي كامل عمليات موضوع پيمان را تا تكميل نهايي آن به عهده مي گيرد. پيمانكار معمولاً به منظور آسان كردن اجراي قسمت يا قسمتهاي خاصي از عمليات موضوع پيمان(نظير لوله كشي، آهنگري و نقاشي) قراردادهايي را با اشخاص يا پيمانكاران جزء منعقد مي كند.
در مواردي كه انجام دادن يك طرح خاص يا اجراي طرحهاي بزرگ نيازمند همكاري چند شركت پيمانكاري با تخصصهاي مختلف باشد، براي افزايش توان مالي و عمليات و توزيع خطرات ناشي از اجراي عمليات موضوع پيمان، مي توان از همكاري يا مشاركت و يا ادغام چند شركت پيمانكاري، گروه شركتهاي پيمانكاري بوجود آورد. شركتهاي تشكيل دهنده اين گروه، در عين حال، شخصيت حقوقي خود را براي ساير كارها حفظ مي كنند.
 قرارداد
قرارداد، رابطه اي حقوقي بين پيمانكار و كارفرماست كه منشأ تعهد و التزام براي طرفين مي باشد. كارفرما براي انجام دادن موارد زير معمولاً قراردادهايي را با مؤسسات مشاوره اي يا پيمانكاري منعقد مي كند:
الف-مطالعات بنيادي و تحقيقاتي طرح
ب-تهيه طرح
ج-اجراي طرح
د-نظارت بر اجراي طرح
بستن قرارداد مهمترين بخش از فعاليت پيمانكاري است. موضوع اين قراردادها معمولاً ساختن يك دارايي يا داراييهايي است كه در مجموع طرح واحدي را تشكيل مي دهند. قراردادهائي كه موضوع آنها ارائه خدمات است و مستقيم به قرارداد ساخت يك دارايي مربوط مي شود نيز جزو قرارداد پيمانكاري به شمار مي آيد. قراردادهاي خدماتي مانند مديريت تهيه طرح، مديريت اجرا، معماري و محاسبات فني كه به ساختن يك دارايي ارتباط پيدا مي كند از جمله اين قراردادهاست.
طول مدت اجراي قراردادهاي پيمانكاري معمولاً بيش از يك سال است، يعني تاريخ شروع و تكميل فعاليت موضوع آن در دوره هاي مالي متفاوت قرار مي گيرد. اما طول مدت اجراي قرارداد نبايد به عنوان عامل مشخصه يك قرارداد بلند مدت پيمانكاري محسوب شود. در قراردادهايي كه طي مدتي كمتر از يك سال تكميل مي شود اگر فعاليت انجام شده آنقدر اهميت داشته باشد كه عدم شناسايي درآمد و هزينه در يك دوره مالي، نتايج عمليات را مخدوش كند قرارداد بايد بلند مدت به شمار آيد، مشروط بر اينكه در طول دوره هاي مالي مختلف رويه يكنواختي در اجرا بكار گرفته شود.

 انواع قراردادهاي پيمانكاري
قرارداد پيمانكاري را در صورتي كه مخالف قانون نباشد، مي توان به انواع مختلف بين كارفرما و پيمانكار منعقد كرد. قراردادهاي متداول پيمانكاري به شرح زير است:

 مراحل اجراي طرح
مراحل اجراي طرحهاي بلند مدت پيمانكاري در مؤسسات بخش عمومي و بخش خصوصي تفاوت ماهوي ندارد و مؤسسات بخش خصوصي در اجراي عمليات پيمانكاري كمابيش از تشريفات مورد عمل بخش عمومي پيروي مي كنند. طرحهاي بلند مدت پيمانكاري معمولاً در سه مرحله مطالعات مقدماتي، مطالعات تفصيلي و اجرا و نظارت انجام مي شود كه هر يك از اين مراحل شامل اقدامات معيني به شرح زير است:

• مرحله اول: مطالعات مقدماتي طرح
1.مطالعات شناسايي طرح
2.تهيه طرح مقدماتي
• مرحله دوم: شناسايي تفصيلي طرح
1.تهيه نقشه هاي تفصيلي
2.تهيه اسناد و مدارك مناقصه
• مرحله سوم: اجراي طرح:
1.ارجاع كار به پيمانكار
2.انعقاد قرارداد پيمانكاري
3.عمليات اجرايي
4.تنظيم و پرداخت صورت وضعيتها
5.تحويل موقت
6.تحويل قطعي

مرحله اول: مطالعاتي مقدماتي طرح
مطالعات مقدماتي طرح شامل اقدامات زير است:
1.مطالعات شناسايي طرح
مطالعات اين مرحله شامل تحقيقات و بررسيهاي مربوط به تعيين هدف طرح، شناخت اجزاي تشكيل دهنده، داده ها و ستانده ها همچنين امكانات فني و اجرايي طرح با توجه به نوع مصالح ساختماني، ماشين آلات و تجهيزات، نيروي انساني، ساير امكانات و محدوديتها و بالاخره حجم سرمايه گذاري (ريالي و ارزي)، طول مدت اجراي طرح، تشخيص و بررسي اجمالي گزينه هاي احتمالي و توجيه فني، اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي (امكان سنجي اوليه) طرح است.
حاصل اين مطالعات به شكل گزارشي تدوين مي شود كه مبناي تصميم گيري در مورد پذيرش طرح (توصيه به سرمايه گذاري) يا رد طرح (توصيه به خودداري از سرمايه گذاري) قرار مي گيرد.
2.تهيه طرح مقدماتي
پس از اتمام و تصويب گزارش شناخت طرح، اقدامات مربوط به تهيه طرح مقدماتي بوسيله كارفرما آغاز مي شود. مطالعات اين مرحله شامل تحقيقات، بررسيها و آزمايشهاي لازم به منظور طراحي و تهيه نقشه هاي مقدماتي و مشخصات كلي طرح و انجام مطالعات براي گزينه يابي، انتخاب مناسبترين گزينه و توجيه پذيري آن است. فعاليتهاي مربوط به تهيه طرح مقدماتي را مي توان به شرح زير تقسيم كرد:
• بررسي گزينه هاي مختلف براي اجراي طرح و تعيين نكات مثبت و منفي هر گزينه
• تجزيه و تحليل نتايج حاصل از بكارگيري هر گزينه
• مقايسه گزينه ها و انتخاب مناسبترين گزينه
• توجيه فني، اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي گزينه انتخابي.
مطالعات اين مرحله بايد به اندازه اي جامع باشد كه بتوان بر پايه آن ابعاد و حجم كار و مخارج اجراي طرح و هزينه بهره برداري را براي تصميم گيري منطقي و توجيه فني، اقتصادي و اجتماعي (امكان سنجي نهايي) برآورد كرد.

مرحله دوم: مطالعات تفصيلي طرح
پس از پذيرش و تصويب طرح مقدماتي، مطالعات تفصيلي براي تهيه طرح نهايي آغاز مي شود. اين مطالعات شامل اقدامات زير است:


1.تهيه نقشه هاي تفصيلي
طراحي تفصيلي و اجرايي طرح شامل بررسيها، تحقيقات، كاوشهاي سطحي و زير سطحي، نقشه برداريها، طراحي هاي دقيق و آزمايشهاي لازم به منظور تعيين مشخصات فني طرح، مقادير دقيق كار، برنامه زماني اجراي كار، منابع تهيه مصالح و تهيه نقشه هاي تفصيلي و اسناد و مشخصات اجرايي طرح براي گزينه انتخابي است كه در مرحله طرح مقدماتي پيشنهاد و توجيه شده است.
2.تهيه اسناد و مدارك مناقصه
اسناد مناقصه شامل شرايط عمومي و خصوصي پيمان، مشخصات فني عمومي و خصوصي، مقادير كار و برآورد هزينه اجراي طرح بر اساس آخرين فهرست بها، استعلام و يا به وسيله مشاور از روي نقشه هاي كلي و تفصيلي است.
اسناد و مدارك مناقصه بايد به شكلي تنظيم و فراهم شود كه پيمانكار در صورت تمايل به شركت در مناقصه، بدون هيچ گونه ابهامي بتواند بر اساس آنها، مبلغ پيشنهادي خود را براي اجراي طرح به سادگي و دقت محاسبه كند.
شروع اقدامات مربوط به اجراي طرح موكول به اتمام مطالعات تفصيلي و پذيرش طرح و اطمينان يافتن از وجود اعتبار مورد نياز تا اتمام و تكميل كار و نيز تأمين ساير منابع از قبيل زمين، پروانه ساختمان و آب و برق است.
مرحله سوم: اجراي طرح
1.ارجاع كار به پيمانكار
اجراي طرحهاي بلند مدت پيمانكاري معمولاً به ترتيب زير به مؤسسات پيمانكاري واگذار مي شود:
1.1.دعوت از پيمانكاران براي اجراي طرح
پس از آماده شدن اسناد و مدارك مناقصه و اطمينان از مهيا بودن زمين يا محل اجراي طرح، به يكي از روشهاي زير از پيمانكاران براي اجراي طرح دعوت مي شود:
يك نمونه از فرمهاي مربوط به دعوتنامه شركت در مناقصه در پيوست شماره 2 در صفحة 87 و 88 اين پروژه ارائه شده است.
1.2.شركت در مناقصه
چنانچه كادر فني پس از مطالعه اسناد و مدارك مناقصه، اجراي طرح را با توجه به امكانات پيمانكار، عملي و اقتصادي تشخيص دهد و پيمانكار تمايل به شركت در مناقصه داشته باشد قيمت كل كار را از روي نقشه ها محاسبه و با افزودن سود مورد انتظار به آن پيشنهاد مي كند. قيمت پيشنهادي نبايد به صورت تخفيف يا افزودن بر ارقام برآوردي مندرج در اسناد و مدارك مناقصه باشد.
هريك از پيمانكاران براي تضمين اجراي طرح به قيمتي كه پيشنهاده كرده اند، بايد ضمانتنامه اي از بانك دريافت و به كارفرما تسليم كنند. بنابراين، ضمانتنامه شركت در مناقصه در واقع ضمانت بانك از پيمانكار در مقابل كارفرماست، مبني بر اينكه اگر برنده مناقصه حاضر به عقد قرارداد نشود بانك بنا به تقاضاي كارفرما وجه ضمانتنامه را به وي پرداخت خواهد كرد (يك نمونه از ضمانتنامه شركت در مناقصه در پيوست شماره 3 در صفحة 89 ارائه شده است).
صدور ضمانتنامه شركت در مناقصع از طرف بانكها موكول به دريافت وثيقه از طرف پيمانكار است. پيشنهاد دهندگان مي توانند به جاي ضمانتنامه بانكي سپرده نقدي نيز به عنوان تضمين به حساب مناقصه گزار واريز كنند.
قيمت پيشنهادي پيمانكار براي اجراي طرح، همراه با ساير اسناد ذكر شده در آگهي مناقصه، در دو پاكت جداگانه، پاكت «الف» حاوي اسناد مناقصه از جمله ضمانتنامه شركت در مناقصه و پاكت «ب» حاوي قيمت پيشنهادي در موعد مقرر به دستگاه مناقصه گزار تسليم مي شود.
1.3. انتخاب پيمانكار
در مناقصه مربوط به طرحهاي عمراني، برنده مناقصه بوسيله كميسيون مناقصه و به ترتيب زير انتخاب مي شود:
دستگاه مناقصه گزار پس از اتمام مدت مناقصه، كميسيون تعيين برنده مناقصه را تشكيل مي دهد. اين كميسيون هنگام گشودن پيشنهادها نخست پاكتهاي «الف» را باز مي كند و پس از بررسي چنانچه مدارك اين پاكتها كامل باشد و پيمانكار تمامي شرايط مندج در آگهي مناقصه را رعايت كرده باشد و كليه مدارك (از جمله ضمانتنامه شركت در مناقصه)را ارسال كرده باشد پاكتهاي «ب» را كه حاوي برگ پيشنهاد قيمت است باز مي كند.
پس از گشودن پاكتهاي «ب» قيمت پيشنهادي پيمانكاران واجد شرايط مشخص مي‌شود. آنگاه اين قيمتها از مبلغ كمتر به بيشتر مرتب شده و در جدول مقايسه پيشنهادها درج مي شود.
كميسيون مناقصه با رعايت مفاد آيين نامه تعيين برنده مناقصه و ساير مقررات و دستور عمل ها، پس از ارزيابي پيشنهادهاي رسيده از بين پيشنهادهايي كه تمامي شرايط مناقصه را دارا باشد و از لحاظ قيمت خارج از اعتدال نباشد، مناسبترين پيشنهاد را از نظر مالي و ساير شرايط انتخاب و به عنوان برنده مناقصه معرفي مي كند. پس از اعلام نتيجه چنانچه برنده مناقصه حاضر به بستن قرارداد نشود سپرده يا ضمانتنامه وي به نفع كارفرما ضبط خواهد شد و از شخصي كه پيشنهادش در مرتبه دوم است براي بستن قرارداد دعوت مي شود.
2.انعقاد قرارداد پيمانكاري
پس از آن كه پيمانكار از طريق مناقصه عمومي، مناقصه محدود يا ترك مناقصه انتخاب شد قرارداد پيمانكاري بر اساس قيمت پيشنهادي او تنظيم مي شود و عمليات اجرايي پيمان به ترتيب زير انجام مي گيرد:
2.‌1. گرفتن ضمانتنامه حسن انجام تعهدات
پيمانكار قبل از بستن قرارداد، بايد براي تضمين حسن انجام تعهدات خود معادل پنج درصد (5%) مبلغ اوليه پيمان، ضمانتنامه از بانك بگيرد و يا سپرده ي نقدي به حساب كارفرما واريز كند. ضمانتنامه ياد شده بايد تا تاريخ صورتمجلس تحويل موقت معتبر باشد و تا هنگامي كه تحويل موقت انجام نشده پيمانكار مكلف است آن را به دستور كارفرما تمديد كند. بنابراين، ضمانتنامه انجام تعهدات در واقع ضمانت بانك از پيمانكار در مقابل كارفرماست، مبني بر اينكه اگر پيمانكار نتواند قرارداد پيمانكاري را طي مدت مقرر بنحوي صحيح انجام دهد بانك بنا به تقاضاي كارفرما وجه ضمانتنامه را به وي پرداخت خواهد كرد.
بانكها براي صدور ضمانتنامه انجام تعهدات علاوه بر وثيقه و كارمزد معمولاً ده درصد(10%) مبلغ ضمانتنامه را به عنوان سپرده نقدي از پيمانكار مطالبه مي كنند.
يك نمونه از ضمانتنامة حسن انجام كار در پيوست شمارة 4 در صفحة 90 ارائه شده است .
2.‌2.تنظيم قرارداد پيمانكاري
پس از آنكه ضمانتنامه انجام تعهدات به كارفرما تسليم شد قرارداد پيمانكاري بين كارفرما و پيمانكار بسته مي شود. هزينه تنظيم قرارداد پيمانكاري در دفتر اسناد رسمي به عهده پيمانكار است. به موجب ماده 23 قانون برنامه و بودجه كشور در كليه پيمانهاي كارهاي ساختماني و تأسيساتي مربوط به طرحهاي عمراني بايد دفترچه پيمان مورد استفاده و عمل قرار گيرد.
مهمترين نكاتي كه در قرارداد پيمانكاري نوشته مي شود شامل نكات زير است:
• مشخصات طرفين قرارداد چنانچه پيمانكار شخص حقيقي باشد مشخصات فردي و در صورتي كه شخص حقوقي(شركت يا مؤسسه) باشد نام و شماره و تاريخ ثبت آن در اداره ثبت، نام دارندگان امضاي مجاز براي اسناد تعهدآور در قرارداد نوشته مي شود.
• موضوع پيمان عبارت است از اجراي كامل عمليات موضوع پيمان بر اساس مفاد پيمان و مدارك و مشخصات فني و نقشه هاي پيوست و همچنين رعايت شرايط عمومي پيمانها به آن كه كلاً به رؤيت و مهر و امضاي پيمانكار مي رسد و جزو لاينفك پيمان تلقي مي شود و پيمانكار با اطلاع از كميت و كيفيت آنها تعهد را پذيرفته است.
يك نمونه از قرارداد و همچنين شرايط عمومي پيمانها در پيوست شمارة 5 در صفحات 91 الي 117 ارائه شده است .
• مبلغ پيمان مبلغي است كه پيمان بر اساس آن بسته مي شود و با توجه به شرايط عمومي پيمان مبلغي به آن اضافه يا از آن كسر مي گردد.
• مدت پيمات مدتي است كه پيمانكار تعهد مي كند طي آن موضوع عمليات پيمان را اجرا كند. مدت پيمان شامل دو بخش زير است.
الف- مدت تشكيل و تجهيز كارگاه.
ب-مدت اجراي عمليات كه از پايان مدت تشكيل كارگاه آغاز مي شود.
شروع پيمان عبارتست از تاريخ اولين صورتمجلس تحويل كارگاه كه پس از مبادله پيمان تنظيم مي شود.
• تأييدات و تعهد پيمانكار پيمانكار با امضاي قرارداد موارد زير را تأييد مي كند:
الف-كليه اسناد، مدارك و نقشه ها را كاملاً مطالعه كرده و از مفاد آن مطلع شده است.
ب-نسبت به تأمين كارگران ساده و متخصص به تعداد كافي اطمينان دارد و همچنين ميزان دستمزد و هزينه حمل و نقل را تا پاي كار در محاسبه خود منظور كرده است.
ج-در مورد تهيه مواد و مصالح در حدود مشخصات تعيين شده در محل يا از نقاط ديگر اطمينان دارد.
د-هزينه ناشي از اجراي قوانين كار و تأمين اجتماعي و قوانين و آيين نامه هاي مربوط به ماليات و عوارض را در تاريخ تسليم پيشنهاد در محاسبات خود منظور كرده است.
هـ – هنگام تسليم مبلغ پيشنهاد براي اجراي طرح، سود مورد انتظار را جزو آن منظور كرده است.
بطور كلي پيمانكار با امضاي قرارداد تأييد مي كند كه هنگام تسليم پيشنهاد قيمت براي اجراي طرح، مطالعات كافي به عمل آورده و هيچ نكته اي كه در آينده بتواند در مورد آن به جهل خود استناد كند وجود ندارد.
• تعهدات و اختيارات كارفرما: كارفرما با امضاي قرارداد تعهد مي كند كه:
الف- كليه زمينهايي را كه براي تأسيس و ايجاد كارگاه و انجام عمليات موضوع پيمان مورد نياز است در تاريخهايي كه در برنامه تفصيلي اجرايي منضم به پيمان پيش بيني شده است، رايگان به پيمانكار تحويل دهد.
ب- به منظور تقويت بنيه مالي پيمانكار و انجام سريع تجهيز كارگاه و ساير مقدمات ضروري طرح، درصدي از مبلغ اوليه پيمان را به وي پيش پرداخت كند.
ج-در فواصل زماني معين، صورت وضعيت كارهايي را كه پيمانكار از شروع پيمان تا تاريخ تنظيم صورت وضعيت انجام داده شده است تأييد كند و بر اساس نرخهاي منضم به پيمان، تقويم و به پيمانكار بپردازد.

پرداخت با کلیه کارتهای عضو شتاب امکان پذیر است.